भक्तपुर । भक्तपुरको कमलविनायकस्थित जिल्ला आयुर्वेद तथा वैकल्पिक चिकित्सालयले सेवा प्रभावकारिता, निःशुल्क सेवा र जनमैत्री उपचार प्रणालीका कारण जनविश्वास आर्जन गर्दै गएको जनाएको छ।
चिकित्सालयले बिहीबार आयोजना गरेको पत्रकार सम्मेलनमा वार्षिक प्रगति विवरण सार्वजनिक गर्दै बिरामी संख्यामा वृद्धि, सेवा विस्तार र संस्थागत सुधारबारे जानकारी गराइएको हो।
चिकित्सालयका प्रमुख डा. नदन कँडेलका अनुसार भक्तपुरबासीमा आयुर्वेदिक चिकित्सा प्रणालीप्रति विश्वास उल्लेख्य रूपमा बढिरहेको छ। “बिरामीको संख्या प्रत्येक वर्ष दोब्बर हुने दरमा बढेको छ।” उनले भने ।
दीर्घकालीन समस्या लिएर आउने बिरामी बढ्दो
चिकित्सालयमा दीर्घरोग, सुत्केरीपछिको स्याहार, पाचन र नशासम्बन्धी समस्या लिएर सेवा लिन आउने बिरामी उल्लेख्य छन्। डा. कँडेल भन्छन्, “चर्को शुल्क, औषधिको साइड इफेक्ट र आधुनिक उपचारप्रतिको असन्तुष्टिका कारण धेरै बिरामी आयुर्वेदतर्फ आकर्षित भएका छन्।”
परीक्षणदेखि औषधिसम्म निःशुल्क सेवा
स्वास्थ्य परीक्षण, उपचार र करिब २३ प्रकारका आयुर्वेदिक औषधिहरू चिकित्सालयबाट निःशुल्क उपलब्ध गराइन्छ। कफ, वाथ, पित्त र समशीतोष्ण रोगको उपचारमा प्रयोग हुने औषधिहरू समेत चिकित्सालयमै उपलब्ध छन्।
औषधि वितरणलाई सहज बनाउन आन्तरिक वितरण प्रणाली निर्माण गरिएको छ। थप औषधिको आवश्यक परेमा बिरामीले १० प्रतिशत छुटमा खरिद गर्न सक्ने व्यवस्था पनि गरिएको छ।
जनआस्था र आयुर्वेद
सस्तो, साइड इफेक्टरहित, जीवनशैलीमै परिवर्तन ल्याउने आयुर्वेदिक उपचारले हाल जनजीवनमा स्थान बनाउँदै गएको डा. कँडेल बताउँछन्। “अब आयुर्वेद सम्पूरक होइन, वैकल्पिक उपचारको बलियो विकल्प बन्न थालेको छ,” उनको भनाइ छ।
सेवा विस्तार गाउँगाउँसम्म
कमलविनायकको केन्द्रबाहेक स्वास्थ्य चौकी, टोलस्तरीय शिविर र सहायक चिकित्सालयमार्फत पनि सेवा प्रवाह भइरहेको छ। वृद्ध, महिला र आर्थिक रूपले कमजोर वर्गका लागि यो सेवा विशेष उपयोगी देखिएको चिकित्सालयको भनाइ छ।
जनशक्ति र पूर्वाधार चुनौती
हाल ४ जना चिकित्सकसहित १७ कर्मचारी कार्यरत छन्। बढ्दो सेवा र कार्यभारलाई व्यवस्थापन गर्न थप जनशक्ति आवश्यक रहेको बताइएको छ। यस्तै, आवश्यक औषधिको अभाव र ढिलासुस्तीले सेवा प्रवाहमा अवरोध आएको चिकित्सालयको भनाइ छ।
नीति र समन्वयको खाँचो
केही स्थानीय तहसँग सहकार्य गरी सेवा विस्तार गरिए पनि प्रदेश सरकारको स्पष्ट नीति, बजेट र जनशक्ति व्यवस्थापन आवश्यक रहेको डा. कँडेलको धारणा छ।
अगामी योजना : अनुसन्धान र आधुनिकता
आगामी वर्षमा आधुनिक उपकरण थप्ने, जडीबुटी खेती प्रवर्द्धन गर्ने र वैज्ञानिक प्रमाणसहितको अनुसन्धान प्रणाली विकास गर्ने योजना सार्वजनिक गरिएको छ। प्रत्येक वडामा सेवा पुर्याउने र जीवनशैली परिमार्जनमार्फत रोग रोकथाममा योगदान पुर्याउने लक्ष्य लिइएको छ।
सञ्चारसँग सहकार्य
पत्रकार सम्मेलनमा संलग्न सञ्चारकर्मीहरूले सेवा पारदर्शी बनाउन, समुदायसँग प्रत्यक्ष संवाद बढाउन र आयुर्वेदको वैज्ञानिक पक्ष प्रचारमा जोड दिन सुझाव दिएका छन्।
सो अवसरमा सूचनाको हक प्रवर्द्धनमा काम गरिरहेको जिल्ला हुलाक कार्यालयकी प्रमुख सीता साम्बा पनि सहभागी थिइन् । कार्यालयले आफ्ना कामबारे स्थानीय पत्रकारसंग अन्तरक्रिया गर्नु सकारात्मक भएको र यसले कार्यसम्पादनलाई प्रभावकारी बनाउन मद्दत मिल्ने उनले बिश्वास ब्यक्त गरिन् ।
निष्कर्ष
एक समय ओझेलमा परेको आयुर्वेद अहिले पुनः लोकप्रिय हुँदै गएको छ। भक्तपुरस्थित जिल्ला आयुर्वेद तथा बैकल्पिक चिकित्सालयले नाफारहित सेवा, सेवाको विविधता, सेवाग्राहीको सहज पहुँच र आधुनिक चिकित्सा संयोजनमार्फत सार्वजनिक स्वास्थ्य सेवामा उल्लेखनीय योगदान पुर्याएको देखिन्छ ।
