काठमाडौँ । शिक्षकको पेसागत विकासले गुणस्तरीय शिक्षा प्रदान गर्नमा महत्वपूर्ण भूमिका खेलेको हुन्छ । गुणस्तरीय शिक्षण सिकाइको प्रत्याभूतिका लागि गुणस्तरयुक्त शिक्षकलाई भित्र्याउन, शिक्षकलाई क्षमतावान र सिपयुक्त बनाउन, गुणस्तर सुधार गर्न तथा शिक्षकको दक्षता परीक्षण गर्न, शिक्षक नियुक्तिको विकृति हटाउन र नककली प्रमाणपत्रको प्रवेशलाई रोक्न अध्यापन गर्नुपर्ने विषयमा ज्ञान, सिप, अभिवृद्धि, मूल्य र कार्यसम्पादन गर्न सक्ने तत्परता जस्ता पक्षहरुको विकास हुनुपर्छ ।
विभिन्न देशहरुले शिक्षकमा हुनुपर्ने सक्षमताहरु निर्धाण गरेको परिपेक्षमा नेपालमा पनि विं.सं. २०७२ सालमा शिक्षक सक्षमताको प्रारुप २०७२ तयार गरी जारी गरिएको हाे । उक्त प्रारुपमा विषयवस्तुको ज्ञान, सञ्चार र सहकार्य, पेसागत विकास र निरन्तर सिकाइ पेसागत आचरण तथा सूचना तथा सञ्चार प्रविधि गरी जम्मा ८ ओटा सक्षमताहरु निर्धारण गरिएको छ ।
यिनै सक्षमताहरुलाई आधार मानी अध्यापन अनुमतिपत्रको नयाँ विषयगत पाठ्यक्रम,२०७५ विकास भई सोही बमोजिम लिइएको परीक्षाबाट न्यूनतम सक्षमता हासिल गरेका व्यक्तिलाई प्रमाणीकरण गरी शिक्षण पेसामा प्रवेश गराउने उद्देश्य अध्यापन अनुमतिपत्रको पाठ्यक्रमले लिएको छ ।
शिक्षक लाइसेन्सको तयारी गरिरहेका परीक्षार्थीले शिक्षासँग सम्बन्धित सम्पूर्ण ऐन, नियम र कानुनका बारेमा बढी जानकारी राख्नु जरुरी हुन्छ । नेपालमा शिक्षाको विकास कसरी भयो ? शिक्षाका ऐन नियमहरु कहिले कहिले परिवर्तन भए ? कुन कुन आवश्यकता तथा उद्देश्यका साथ शिक्षामा नयाँ नियम कानुन आए भन्नेबारे परीक्षार्थीले गहिरो अध्ययन गर्न जरुरी हुन्छ ।
अध्ययन गर्ने तरिका पनि परीक्षार्थीले बदल्नुपर्छ । कितावी अध्ययन मात्र भन्दा पनि विषयवस्तुलाइ सहपाठीहरुसँग बसेर अन्तरक्रियात्मक तरिकाले अध्ययन गरे त्याे कुरा दिमाग बढी बस्छ । त्यसैले पछिल्लाे समय अन्तरक्रियात्मक अध्ययन विधि बढेकाे छ । अन्तरक्रियात्मक विधिमा अध्ययन गर्दा अर्काे साथीले कुनै विषयमा बाेल्दै गर्दा पहिलाे त अरुमा नयाँ तर्क पनि जन्मिरहेकाे हुन्छ भने दाेेस्राे साथीले त्यही विषयमा कसरी जवाफ दिने रहेछ भन्ने कुरा थाहा हुन्छ । साथै अाफूले लेख्ने उत्तर साथीहरुका सामु भन्दा भन्नेमा झनै कन्फिडेन्स अाउँछ । त्यसैले याे विधि प्रभावकारी हुन्छ ।
परीक्षार्थीले अर्काे ध्यान दिनै पर्ने विषय भनेकाे लेखनकाे प्राविधिक पक्ष हाे । उत्तर लेख्ने शैलीमा निकै मेहनत गर्न जरुरी हुन्छ । प्रश्नले मागेकाे उत्तरलाइ ठीक्क र तार्किक रुपमा लेख्न सके राम्राे हुन्छ । त्यसैगरी परीक्षार्थीले परीक्षा दिँदा समयकाे व्यवस्थापन कला पनि उत्तिकै जरुरी हुन्छ । अलिकति पनि अलमल नगर्ने र नअात्तिएर परीक्षामा उत्तर लेख्नसके प्रभावकारी हुन्छ ।
यहाँ नेपालमा शिक्षासँग सम्बन्धित ऐन, नियम कानुनका बारे केही जानकारी दिइएको छ ।
शिक्षक सेवा आयोग नियमावली २०५७ संशोधन नेपाल राजपत्रमा प्रकाशित मिति २०५७ देखि ०७४
१, शिक्षक सेवा आयोग पहिलो संशोधन नियमावली,२०५८ : २०५९, ०२ ,१३
२,शिक्षक सेवा आयोग दोस्रो संशोधन नियमावली,२०५९ : २०६०, ०२,०९
३, शिक्षक सेवा आयोग तेस्रो संशोधन नियमावली २०६० : २०६०, १२, १६
४, शिक्षक सेवा आयोग चौथौं संशोधन नियमावली २०६६ : २०६६, ७, २३
५,शिक्षकसेवा आयोग पाँचौ संशोधन नियमावली, २०६७ : २०६७, १०, ९
६, शिक्षकसेवा आयोग छैटौँ संशोधन नियमावली २०६८ : २०६८,०३ ,०६
७, शिक्षकसेवा आयोग सातौं संशोधन नियमावली, २०६९ : २०६९,०९, ०२
८, शिक्षकसेवा आयोग आठौं संशोधन नियमावली, २०७० : २०७०, ०३, ०३
९, शिक्षकसेवा आयोग नवौं संशोधन नियमावली, २०७१: २०७१, १०, २६
शिक्षा ऐन, २०२८ संशोधन सहित,
शिक्षा ऐन, २०२८ लालमोहर र प्रकाशन मिति – २०२८ ०५ २४
शिक्षा ऐन २०२८ देखि हालसम्म भएका संशोधनहरु
१. शिक्षा ऐन, २०२८ २०२८ \ ५ \ २४
२. शिक्षा (पहिलो संशोधन ) ऐन, २०३३ २०३३ \७ \४
३. शिक्षा ( दोस्रो संशोधन ) २०३६ २०३६\ ८ \५
४. केही नेपाल ऐन संशोधन ऐन, २०४१ २०४१ \ ७\ २७
५. शिक्षा (तेस्रो संशोधन) ऐन २०३७ २०३७\ ५ \२६
६. शिक्षा ( चौथौें संशोधन) ऐन २०४५ २०४५\ ७\ १०
७. शिक्षा (पाँचौ संशोधन) ऐन २०४९ २०४९ \७ \१३
८. शिक्षा ( छैठौ संशोधन) ऐन २०५५ २०५५ \१०\ १
९.शिक्षा (सातौ संशोधन) ऐन २०४९ २० ५८ \ १० \२५
१०. शिक्षा सम्बन्धी केही नेपाल ऐन संशोधन गर्न बनेको ऐन २०६३ २०६३ /९ /१४
११. गणतन्त्र सुदृढीकरण तथा केही नेपाल कानुन संशोधन गर्ने ऐन, २०६६ २०६६/ १०/ ७
१२. शिक्षा आठौं संशोधन ) ऐन, २०७३ २०७३ /३ /१५
१३. शिक्षा (नवौं संशोधन ) ऐन, २०७४ २०७४/ ७ /६
