बेझाड, ५ कात्तिक । भौगोलिक भूबनोटका हिसाबले रामपुर नगरपालिका जिल्लाकै समथर भूभाग हो । शहरीकरणतर्फ उन्मुख यस नगरपालिकाभित्रै रहेका कुमाल समुदायका कतिपय बालबालिका अझै नियमितरुपमा विद्यालय जाँदैनन् ।
नगरपालिकाको केन्द्र नजिकैको वडा नं ६ स्थित नवदुर्गा माविमा अधिकांश विद्यार्थी कुमाल समुदायका छन् । यहाँ ३३६ विद्यार्थीमध्ये करीब ७४ प्रतिशत विद्यार्थी सोही समुदायका छन् । कुमाल समुदायकै बस्तीमा विद्यालय सञ्चालनमा भएपनि नियमितरुपमा विद्यालयमा विद्यार्थी टिकाउन धौधौ भएको विद्यालयले जनाएको छ ।
ईश्वरी कुमाल उमेरले १७ वर्ष भईन । उनि कक्षा ९ मा पढ्दै गर्दा गत वर्षदेखि नै विद्यालयबीचमै छाडेर घरमै बस्ने गरिन । उनलाई विद्यालय जान भन्दा घरमै काम गर्न मन पर्छ । “विद्यालयमा पढ्नभन्दा घरमै बस्नै आनन्द लाग्ने गर्छ, घरमा बुबाआमाले विद्यालय जान अनुरोध गर्छन तर मलाई पढ्ने रहर नै छैन”, उनले भनिन ।
उनकी आमा राधिका कुमाल आफूले नपढ्दा जीवनभर दुःख पाएको हुँदा छोराछोरीलाई विद्यालय पढाउन कोसिस गर्दा पनि विद्यालय जानै नमानेको गुनासो गरिन । “मैले अक्षर चिन्न सकिन, दुःख गरेर छोराछोरी पढाउन खोजेको विद्यालय जानै मान्दैनन्, घरको काममा पनि लगाइएको छैन”, उनका तीन छोरी र दुई छोरा छन् । तीमध्ये अहिले विद्यालय जाने तीन जना मात्र छन् ।
“जेठी छोरीको विद्यालय पढ्दै गर्दा बिहे भयो, माइलीले कक्षा ९ मै विद्यालय छाडिन्, जेठो छोरो अहिले दश कक्षामा पढ्छ तर उ पनि नियमित विद्यालय जाँदैन, महीनामा बढीमा तीन चार दिनसम्म मात्र विद्यालय जान्छ”, सन्ततीको भविष्यप्रति चिन्तित बन्दै उनले भनिन, “अरु दुई जना सानामध्येका भने नियमित गएकै छन् अहिलेसम्म ।” स्कूल पोशाक, कापी कलम आवश्यक सामग्रीको बन्दोवस्त गरे पनि विद्यालय जान नमान्ने गरेको उनको भनाइ थियो ।
देवकी कुमालका छोरा सन्तोष कक्षा १० मा अध्ययनरत छन । उनि उमेरले १७ वर्ष भईन । महीनामा बढीमा चार देखि पाँच दिनसम्म विद्यालय गएको बताउँदै उनले भनिन, “साथीहरु पनि विद्यालय जाँदैनन्, म पनि विद्यालय छाडेर साथीभाइसँग कहिले घुम्न, खेल्न जाने गरेर समय बिताउने गरेको छु ।”
देवकीका पाँच सन्तानमध्ये चार छोरी र एक छोरा छन् । “छोरीहरु विद्यालय जान्छन् तर छोरालाई विद्यालय पठाउनै सकिएन, भनेको मान्दैन,”, उनले भनिन । पटकपटक घरमा पुगेर विद्यार्थीलाई विद्यालय आउन आग्रह गर्दा पनि विद्यालय नियमित ल्याउन नसकिएको कक्षा १० का कक्षा शिक्षक दीपेन्द्र भट्टराईले बताए ।
यस वर्ष एसइई दिने भएको हुँदा बिहान साँझ ट्युसन लिन र दिउँसो नियमित विद्यालय आउन घरमै पुगेर विद्यालयका प्रअ, कक्षा शिक्षक, व्यवस्थापन समितिले अभिभावक भेटघाट, विद्यार्थी भेटघाट गरी सम्झाउने बुझाउने गरेपनि नियमितता गराउन सकिएको छैन । विद्यालयले स्कूल पोशाक, शैक्षिक सामग्रीको प्रबन्ध गरे पनि उनीहरु नै पढाइप्रति चासो नै नदिएको प्रधानाध्यापक भानुभक्त न्यौपानेले बताए ।
कतिपय अभिभावकले घरायसी कामकाजमा लगाएर नियमित विद्यालय नजाने गरेका छन् भने कतिपय आफुखुशी पढ्न मन नलागेर नजाने गरेको विद्यार्थीको भनाइ छ । अशिक्षा, गरिवी र पुरानो सोचका कारण गाउँमै विद्यालय सञ्चालन भएपनि नियमित जाने बानी उनीहरुमा छैन ।
रामपुर नगरपालिका–६ को तिलकपुर क्षेत्र कुमाल समुदायले ढाकेको छ । यहाँ करीब २२५ घरपरिवार कुमाल समुदायको बसोबास छ । यो क्षेत्र नगरपालिकाको केन्द्रबाट नजिकै पर्छ । पाल्पा जिल्लाका रामपुर, घोरबन्दा, पोखराथोक, गेझा, चिर्तुङधारा, ख्याहालगायतका स्थानमा कुमाल समुदायको बाक्लो बस्ती छ । यहाँ करीब छ हजारको हाराहारीमा कुमाल समुदायको बसोबास पाइएको छ ।
